693
«Set iam terrigene de celo noscere falso / Non licet auspicium, fatove crepundia scire / post Christi rutilum venientis celitus ortum». Pabst 2002. S. 773 (De hominum deificatione. IV, 886–888).
694
«Cum Luna Venus et Ioviali sidere Phebus / concordat numero, nec non virtute calenti / humectique, set hiis Saturnus frigidus et Mars / siccus obest, et uterque nocens fit publicus hostis». Pabst 2002. S. 764 (Ibid. IV, 495–498).
695
Litt 1963. Boll 1950. S. 70. North 1989. P. 273. Saxl 1957. P. 85–95.
696
«…armonia nexum prestante». Pabst 2002. S. 615 (De hominum deificatione. I, 16.). Ср.: Macrobius 2003. T. I. P. 33 (I, 6, 39).
697
«…cece fluitantis abyssi». Pabst 2002. S. 617 (De hominum deificatione. I, 105).
698
«Naturam vitium deformat et alterat atrox». Ibid. S. 632 (I, 738).
699
Ibid. S. 633 ss (I, 755 ss). «Свод недугов» издавался в раннее Новое время, обычно под именем Галена, но Средневековье помнило об авторстве этого лангобарда. De Renzi 1857. P. 168–187 (Appendice. P. XXXVI). Gariopontus. Passionarius // Galeni Pergameni Passionarius. Lyon, 1526. Fol 1r–80r.
700
Лотарио де Сеньи 2021. С. 206.
701
«Omnis homo causis bis binis conditus orbem / corpore fert; hinc iure chaos, cum gignitur, extat. / Vir deus ast proprie genitus de matre supernus, / quo personarum non fit permixtio duplex, / set naturarum fit unio simplex, / non est iure chaos, pia set concordia rerum». Pabst 2002. S. 645 (De hominum deificatione. I, 1250–1256).
702
«Disparitate carens quoniam tu conditor une / trinus es, idcirco bis bino semine mundum / conficis, et quia monas ades, sibi dissona semper / unifica tu pace foves. Statione iugali / utuntur ternis hinc singula legibus un / auctoremque suum te terno et monade monstrant, / quattuor hiis nostrum varie qui conficis orbem / das animisque, tua qui semper ymagine pollent, / terno iure frui, reduci quos celitus ad te / igne facis vere magna pietate reverti». Pabst 2002. S. 616 (I, 55–64).
703
Pabst 2002. S. 616 (I, 65).
704
Боэций 2019. С. 184 (Утешение философией. III. Ст. IX, 22–29).
705
Григорий Нисский 2000. С. 65 (Об устроении человека. Гл. XVI). d’Alverny 1976. P. 140. Перевод этого текста, которому западная космология, возможно, обязана термином «сизигия», сделал в IX веке Эриугена. Критическое издание: Cappuyns 1965. P. 205–262. Григория Нисского, неоплатоника, но критически относившегося к спекуляции на тему микрокосмоса, в XII веке легко путали с Немезием Эмесским.
706
Kindermann 1989. S. 35–36.
707
Iohannes Damascenus 1955. P. 112–116. Иоанн Дамаскин 2002. С. 208–212 (Кн. II. Гл. XII). Архиепископ Альфан I Салернский, берясь за перевод Немезия, объясняет необычно звучавшее для латинского уха название Premnon physicon (Stipes naturalium, «ствол природных явлений») и ставит образ человека в центр космологического поиска: «сочинение это не зря начинается с человека как с чего-то наиболее достойного, ведь неслучайно философы считают его образом всего мироздания и поэтому называют микрокосмосом». «Ab homine tamquam a notiori, quem philosophi totius volunt ferre imaginem, ut hac quoque de causa eum microcosmum appellaverint, hoc opusculum non immerito habebit exordium». Nemesius 1917. S. 3. Бургундион перевел Немезия заново: Nemesius 1975.
708
Для общей ориентации в проблематике связи космологии и музыкальной теории нашего периода см.: Meyer 2007. P. 57–76. Panti 2008. P. 181–187. Stabile 2001. P. 11–29; Hicks 2017. P. 7–17.
709
Pabst 2002. S. 689 (De hominum deificatione. II, 1120–1121). Шартрская школа 2018. С. 108 (Космография. Микрокосмос. III, 5).
710
«Hinc monocordus ut est introductorius unus, / singulus ordo quidem, set non generaliter omnes / dogmata sic missi nobis divina ministrant / et rerum causas et naturalia monstrant». Pabst 2002. S. 689 (De hominum deificatione. II, 1140–1144).
711
«Armonice quoque factus homo, bona dum facit, odas / exhibet auctori vel laudibus instat amenis, / sive creatori sublatis cantibus odat / dulciaque organicis depangit carmina metris. / At peragens perversa tacet nullaque camena / ymnizare potest nec veris utitur odis, / set censentur ei laudantia verba tumultus». Ibid. II, 1155–1161. S. 689–690.
712
Zink 2006. P. 192; Santi 2017. P. 149–168.
713
Voskoboynikov 2017. P. VII–XII.
714
Ladner 1983. Vol. II. P. 763.
715
Герметическое понятие sphaera intelligibilis, использовавшееся Аланом Лилльским, было знакомо и Михаилу Скоту: «Deus est intellectualis spera cuius centrum est ubique, circumferentia vero nusquam». Liber introductorius. Paris BnF n.a.l. 1401, fol. 16va. В «Книге двадцати четырех философов» XII века говорится, что «Бог — это бесконечный шар, середина которого повсюду, поверхность нигде». Книга двадцати четырех философов 2016. С. 186. Mahnke 1937. S. 169–179. Lucentini